عنوان مقاله: تعیین نقش استرس شغلی بر رضایت شغلی کارکنان دانشگاه علوم پزشکی گناباد
مولفین: سارا جوانبخت (Taha.javan@yahoo.com) و صفا قندی
موضوع: مدیریت منابع انسانی
سال انتشار(میلادی): 2016
وضعیت: تمام متن
منبع: ارسال شده توسط عضو پایگاه مقالات علمی مدیریت www.SYSTEM.parsiblog.com
تهیه و تنظیم: پایگاه مقالات علمی مدیریت www.SYSTEM.parsiblog.com
چکیده: استرس شغلی یکی از عوامل مهم ایجاد عوارض جسمی و روانی و همچنین نارضایتی شغلی در کارکنان بهداشتی و درمانی و در نتیجه کاهش کیفیت خدمات ارایه شده می‌باشد. با توجه به نقش کارکنان بهداشتی و درمانی که مسؤولیت مراقبت های پیشگیرانه را در سیستم بهداشت و درمان ما به عهده دارند، در این تحقیق نقش و ارتباط استرس شغلی بر رضایت مندی شغلی کارکنان دانشگاه علوم پزشکی گناباد مورد مطالعه قرار خواهد گرفت. تحقیق حاضر از نوع مطالعات توصیفی-مقطعی  بوده و جامعه آماری آن شامل  کلیه کارکنان بهداشتی و درمانی دانشگاه علوم پزشکی گناباد می باشد که با استفاده از فرمول کوکران نمونه آماری 146 نفر که به روش تصادفی ساده انتخاب شده اند. ابزار مورد استفاده در این تحقیق پرسشنامه و به منظور تجزیه و تحلیل نتایج تحقیق از روش های آمار توصیفی ( فراوانی ، درصد ، میانگین ، انحراف معیار ، همبستگی ) و استنباطی ( تحلیل واریانس ، آزمون t) استفاده شده است.براساس نتایج تحقیق، در بین عوامل مربوط به رضایت کمترین میزان رضایتمندی مربوط به رضایت از ارتقاء بوده است که 1/17 درصد رضایت کمی از وضعیت ارتقاء داشته اند و همبستگی بین استرس و رضایت از کار و رضایت از مسئول معنی دار بوده است. طبق نتایج بدست آمده ، بین استرس با رضایت از کار،رضایت از مسئول و رضایت از حقوق و مزایا ارتباط معنی دار وجود داشته است.
واژگان کلیدی: استرس، استرس شغلی، رضایت شغلی، کارکنان دانشگاه.

مقدمه:
استرس یک مفهوم چند بعدی است و ممکن است مبنی بر زبان و دیدگاه های سازمانی تعریف شود.از لحاظ زبان، در اصل از کلمه لاتین مشتق شده است، که stringere، که اشاره به محکم کشیده شدن برای توصیف سختی ها و / یا رنج (کارترایت و کوپر، 1997). این اغلب زمانی اتفاق می افتد که روح و جسم فرد  با هم مطابقت ندارند و یا نمی توانند به  تقاضاها و قیود و / یا فرصتهای شغلی اش  رسیدگی کند (لکا و همکاران، 2004؛ Ugoji، 2003؛ Ugoji و Isele 2009) ممکن است دو نوع مهم استرس ایجاد شود:استرس خوب  (eustress) وپریشانی (استرس بد) ( Fevre و همکاران، 2003؛ Bhagat و سالیوان، 1992)
Eustress اغلب  اوغات به وسیله   افرادی که در حد متوسط و سطوح پایین استرس را تجربه کرده اند تعریف شده است و خیلی اوغات پریشانی به وسیله افرادی که سطوح استرس بالا را تجربه کرده اند تعریف شده است . استرس نوعی فرسودگی جسمی ویا روان شناختی است که بر اثر مشکلات واقعی ویا خیالی بوجود می اید . استرس باعث به هم خوردن تعادل روان شناختی شده وپیامدهای مختلفی دارد.پیامدهای استرس شغلی منجر به نارضایتی شغلی و رها کردن حرفه و تخصص است.
افرادی که  eustress را تجربه کرده اند قادر به برآوردن خواسته های کار خواهند بودو این ممکن است به آنها در افزایش عمر کاری مثبت  کمک کند  (به عنوان مثال، رضایت و ارزشهای اخلاقی مثبت). در مقابل، افرادی که پریشانی را تجربه کرده اند قادر نخواهند بود خواسته های  شغل را بر آورده کنند  این ممکن است آنها را برای کاهش کیفیت زندگی کاری بر انگیزد. (به عنوان مثال، نارضایتی و ارزش های اخلاقی منفی ) (Fevre و همکاران، 2003؛ لکا و همکاران، 2004؛ Millward، 2005؛ نیوول، 2002)  در زمینه سازمانی، استرس شغلی نیز به عنوان استرس کار و / یا استرس کاری شناخته شده است .این واژه ها اغلب در سازمان ها  به جای یکدیگر استفاده می شوند اما معنای آنها به  چیزهای یکسانی بر میگردد. (AbuAlRub, 2004; Larson, 2004)
(استرس) آن دو بعد مهم دارد: استرس فیزیولوژیک و استرس روانی. استرس فیزیولوژیک اغلب به عنوان واکنش فیزیولوژیکی بدن(سردرد، میگرن، درد شکم، سستی، کمر درد، درد قفسه سینه، خستگی، تپش قلب، اختلال خواب و درد عضلانی، و همچنین تغییر در غذا خوردن، نوشیدن، خوابیدن و عادات سیگار کشیدن)  به محرک های مختلف استرس زا در محیط کار دیده شده است. (Antoniou و همکاران، 1998؛ Beehr و همکاران، 2001؛ Critchley و همکاران، 2004؛ منصور و همکاران 2003) به عنوان مثال، استرس روانی اغلب به عنوان واکنش احساسی (اضطراب و افسردگی، فرسودگی شغلی، بیگانگی شغل، خصومت، افسردگی، تنش، خشم، اضطراب، عصبانیت، تحریک پذیری و نا امیدی) به اثر یک محرک در محل کار دیده می شود (Antoniou و همکاران، 2003 ؛ Millward، 2005، سازمان بهداشت جهانی، 2005 ) اگر کارکنان نتوانند  این قبیل استرس ها را کنترل  کنند این(استرس) ممکن است بر نگرش و رفتار کاری(رضایت، تعهد، بهره وری، کیفیت و سلامت)  آنها  در محیط کار تاثیر منفی بگذارد.( Seaward ، 2005؛ نیوئل، 2002؛ سازمان بهداشت جهانی ، 2005) در دیدگاه eustress، استرس شغلی زمانی اتفاق می افتد که دانش، مهارت ها، توانایی ها و نگرش های کارکنان بتواند از عهده خواسته های شغلی شان و فشار در سازمان بر آید و یا  مطابقت کند. در این وضعیت، ممکن است توانایی کارکنان برای مدیریت استرسهای  فیزیولوژیکی  وروانیشان افزایش یابد (آدلر و همکاران، 2006؛ کارترایت و کوپر، 1997؛ Wetzel و همکاران، 2006؛ سازمان بهداشت جهانی، 2005).در مقابل، در یک دیدگاه  پریشانی، استرس شغلی زمانی که دانش ، مهارت، توانایی و نگرش کارکنان نتواند به مقابله با خواسته های کارشان و فشار در سازمان ها  بپردازد و یا مطابقت کند. در نتیجه، ممکن است توانایی کارمندان برای کنترل و مدیریت استرس های فیزیولوژیکی و روانی کاهش یابد، از جمله برهم زدن خود تنظیمی بدن شان، و نمی توانند وظایف و مسئولیت های خود را به عنوان عضو سازمان برآورده کنند (کاکس و همکاران، 2000؛ Critchleyو همکاران، 2004؛ Fairbrother و warn، 2003، منصور و همکاران، 2003.(مطالعات اخیر در این حوزه نشان می دهد که توانایی کارکنان برای مدیریت تنش های فیزیولوژیکی و روانی شان  ممکن است تاثیر قابل ملاحظه ای بر رضایت شغلی داشته باشند).  Fairbrotherو warn، 2003؛ Snelgrove ؛ 1998 سوانسون و همکاران، 1998). با توجه به دیدگاه  رفتار سازمانی ، رضایت شغلی بطور گسترده به  شرح یک نتیجه از درک یا ارزیابی کارکنان، از شغل شان  که ممکن است وضعیت لذت بخش یا احساسی یک واکنش مثبت ( Mathis و جکسون، 2006) و عمل گرا به سمت کار( Vecchio، 2000؛ Vecchio و همکاران 1998)ایجاد کند می پردازد. (لاک،1976، لاک و Latham،1990a،1990b؛  Kreitnerو Kinicki،2007).
عمده ترین نشانه های رفتاری نارضایتی شغلی عبارتند از غیبت از کار ، رها کردن شغل ، حادثه های ناشی از کار و فقدان بهره وری . از دیگر پیامد های استرس شغلی می توان به نارضایتی و رها کردن حرفه و تخصص اشاره کرد . حالت دیگر این است که کارکنان در اتظار رسیدن بازنشستگی روز شماری می کنند . چنین سازمانی با نیروی انسانی بی بهره و بی مصرف دست به گریبان است . با توجه به مطالب عنوان شده در بالا ، این تحقیق به دنبال شناخت نقش استرس شغلی در رضایت شغلی کارمندان شاغل در گروه مورد مطالعه می باشد.

بیان مسئله:
عوامل مختلف استرس زا وایجاد نارضایتی شغلی باعث غیبت از کار و رها کردن شغل،حادثه های ناشی از کار و فقدان بهره وری می شود. استرس شغلی یکی از عوامل مهم ایجاد عوارض جسمی و روانی و همچنین نارضایتی شغلی در کارکنان بهداشتی و درمانی و در نتیجه کاهش کیفیت خدمات ارایه شده می‌باشد. سلامت جسمی و روحی کارکنان بهداشت و درمان می تواند به طور مستقیم و غیرمستقیم می‌تواند روی سلامت جامعه  تأثیر بگذارد. با توجه به نقش کارکنان بهداشتی و درمانی که مسؤولیت مراقبت های پیشگیرانه را در سیستم بهداشت و درمان ما به عهده دارند و ارتقا وضعیت شغلی آنان به بهبود کیفیت خدمات در سیستم های بهداشتی می گردد، برانیم در این تحقیق رابطه بین میزان استرس شغلی با رضایت شغلی کارمندان شاغل در دانشگاه علوم پزشکی گناباد مورد مطالعه قرار گیرد.


اهمیت و ضرورت تحقیق:
استرس شغلی را می توان به صورت یک وضعیت روانشناختی تعریف کرد که از عدم تعادل بین نیازهای شغلی و توانایی های فرد و عدم توانایی فرد جهت غلبه بر نیازهای شغلی، منتج می شود. استرس باعث به هم خوردن تعادل روان شناختی شده وپیامدهای مختلفی دارد.پیامدهای استرس شغلی منجر به نارضایتی شغلی و رها کردن حرفه و تخصص است.عمده ترین نشانه های رفتاری استرس و نارضایتی شغلی عبارتند از غیبت از کار ، رها کردن شغل ، حادثه های ناشی از کار و فقدان بهره وری . از دیگر پیامد های استرس شغلی می توان به نارضایتی و رها کردن حرفه و تخصص اشاره کرد . چنین سازمانی با نیروی انسانی بی بهره و بی مصرف دست به گریبان است . در این تحقیق بر آنیم که با شناخت عوامل رضایت مندی شغلی و تعیین رابطه بین استرس شغلی و رضایت شغلی، تلاش نماییم که تا حدودی عوامل استرس زا را کاهش دهیم تا سبب رضایتمندی و نهایتا بهره وری این واحد دانشگاهی گردد.




پیشینه تحقیق(داخلی):
نتیجه    نام نویسنده    عنوان    ردیف
ارتیاط بین استرس ها شغلی و اختلالات افسردگی و اضطراب در کارکنان بیمارستان های دانشگاه علوم پزشکی زاهدان را برسی  وذکر کرد که بین استرس های شغلی واختلالهای روانی ارتباط معنی داری وجود دارد.    ملکوتی وهمکاران(1373)    رابطه بین استرس های شغلی واختلالات روانی    1
رابطه استرس شغلی با خشنودی شغلی و سلامت روان کارکنان یک مجتمع صنعتی را در تهران مورد برسی قراردادو ربطه بین سلامت روانی وخشنودی شغلی را با استرس های شغلی تایید نمود.    عطار(1374)    رابطه بین سلامت روانی واسترس های شغلی    2
فشارهای عصبی وروانی ناشی از کار بروی عملکرد نیروی انسانی سازمان امور اداری واستخدامی کشور را مورد تایید قرار داد.    داود گرجی حیدری(1372)    فشار های عصبی وروانی ناشی از کار وعملکرد نیروی انسانی    3
رابطه بین جو اخلاقی حاکم برسازمان ورضایت شغلی رابطه معنی داری وجود دارد.    عطاریان1387    جو اخلاقی حاکم برسازمان    4
پیشینه تحقیق (منابع خارجی):
نتیجه    نام نویسنده    عنوان    ردیف
در تحقیق خود بر پایه 2000نفر از بیماران اثر استرسهای شغلی را اضطراب ،ترس،بی خوابی،تحریک پذیری وناتوانی در تمرکز عنوان کرد.    روزسکی(1984)    اثر استرس های شغلی    1
رابطه بین استرس های شغلی واختلالات روحی را تایید نمود.    تئوریل وکاراسک(1996)    استرس شغلی    2
در خصوص استرس ورضایت شغلی در پرستاران را برسی وبه این نتیجه رسید که بین این دو رابطه معنی داری وجود دارد.    جونیز وباترام(2008)    استرس ورضایت شغلی    3
اثر متقابل استرس ،خستگی وافسردگی واسترس زا بودن محیط کار وخانواده را مورد تایید قرارداد.    بوگار(1973)    اثر متقابل استرس وافسردگی    4

اهداف تحقیق:
هدف کلی :
بررسی نقش و ارتباط استرس شغلی بر رضایت مندی شغلی کارکنان دانشگاه علوم پزشکی گناباد
اهداف جزئی:
تعیین موارد مربوط به سلامت روان و رضایتمندی شغلی کارکنان دانشگاه علوم پزشکی گناباد
تعیین میزان تاثیر استرس شغلی در رضایتمندی  کارکنان  دانشگاه علوم پزشکی گناباد
فرضیه ها:
فرضیه اصلی:
بین میزان استرس شغلی و رضایت مندی شغلی کارکنان دانشگاه علوم پزشکی گناباد ارتباط معنی داری وجود دارد.

فرضیه های فرعی:
محیط شغلی و استرس های شغلی اثرات منفی بر سلامت جسم و روان کارکنان دانشگاه علوم پزشکی گناباد دارد.
بین استرس شغلی و رضایت شغلی کارکنان دانشگاه علوم پزشکی گناباد رابطه معنا داری وجود دارد.
روش انجام تحقیق:
نوع روش تحقیق : در این تحقیق از نوع مطالعات توصیفی-مقطعی  استفاده شده است.
جامعه آماری :  کلیه  کارکنان بهداشتی و درمانی دانشگاه علوم پزشکی گناباد
نمونه آماری : با استفاده از فرمول کوکران نمونه آماری 146 نفر که به روش تصادفی ساده انتخاب شده اند.
ابزار مورد استفاده : در تحقیق حاضر از سه پرسشنامه 1- پرسشنامه سنجش تنیدگی شغلی اسپیو ،2-پرسشنامه تعیین عوامل استرس زا ( محقق ساخته ) و 3- پرسشنامه رضایت شغلی به منظور سنجش میزان رضایت شغلی افراد جهت سنجش استرس کارکنان و تأثیر آن بر رضایتمندی بکار گرفته شدهه است.
روش تحلیل آمار : به منظور تجزیه و تحلیل نتایج تحقیق از روش های آمار توصیفی ( فراوانی ، درصد ، میانگین ، انحراف معیار ، همبستگی ) و استنباطی ( تحلیل واریانس ، آزمون t) استفاده شده است.
روایی واعتبار  ابزار:
به منظور تعیین نمره استرس و عوامل استرس زا از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد . به منظور محاسبه روایی محتوا و سازه استفاده شد . پرسشنامه در سطح یک نمونه 50 نفری که به طور تصادفی از بین جامعه آماری انتخاب شدند اجرا شد و پس از تحلیل عوامل و به دست آوردن همبستگی درونی پرسشنامه ای که می تواند برآورده کننده اعتبار آن باشد به عنوان پرسشنامه محقق ساخته برای ارزیابی و تعیین عوامل استرس زای شغلی مورد استفاده قرار گرفت . این پرسشنامه دارای 40 سوال بوده است و استرس های مربوط به کار ، خانواده و همچنین مشکلات پرسنل را بررسی می نماید . این پرسشنامه بر اساس مقیاس لیکرت و از 4-0 نمره گذاری شده است بر اساس این روش افراد مورد بررسی از نظر استرس به 5 درجه بدون استرس ، استرس کم ، متوسط ، زیاد و استرس شدید طبقه بندی شدند . طبق نتایج همبستگی بین عوامل تنیدگی زا و تنیدگی ناشی از محیط کار برابر 88% بوده که این نکته مبین روایی پرسشنامه مورد استفاده بوده است . همچنین در مطالعه حاضر نیز به منظور سنجش هماهنگی درونی تست از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است . که نتایج آن بقیه تستها در جدول یک آمده است که دال بر این نکته است که ابزار مورد استفاده دارای اعتبار درونی قابل قبولی می باشد .
جدول 1. محاسبه همبستگی درونی و پرسشنامه های تحقیق
پرسشنامه ها    میزان همبستگی
پرسشنامه عوامل تنیدگی زا
پرسشنامه تنیدگی ناشی از نقش
پرسشنامه رضایت شغلی    84%
85%
92%
پرسشنامه تنیدگی ناشی از نقش:
برای سنجش میزان استرس شغلی از بخش نخست پرسشنامه نقش های شغلی اسپیو استفاده شد . پرسشنامه یاد شده در 6 بعد ، 1- بعد کاری نقش ، 2- بی کفایتی نقش ، 3- دوگانگی نقش ، 4- محدوده نقش ، 5- مسئولیت و 6- محیط فیزیکی می باشد . بعد بار کاری نقش وضعیت شخص را نسبت به تقاضاهای محیط کار مورد بررسی قرار می دهد و تناسب میزان مهارت ، تحصیلات و ویژگی های آموزشی و تجربی فرد با نیازهای محیط کاردر بعد بی کفایتی نقش مورد بررسی قرار می گیرد
پرسشنامه سنجش رضایت شغلی:
به منظور سنجش رضایت شغلی پرسشنامه ای ساخته شده است که از 5 قسمت تشکیل شده است .، هدف از این ابزار تهیه فهرستی از پنچ جنبه مختلف شغل است که رضایت شغلی افراد را ابعاد ، سرپرست ، همکار ، ارتقاءو پرداخت مورد مطالعه قرار می دهد . در این مقیاس نیز افراد به پنچ طبقه بدون رضایت ، رضایت کم ، رضایت متوسط ، رضایت زیاد ، رضایت خیلی زیاد طبقه بندی شده اند. این پرسشنامه در مطالعات مختلفی در ایران مورد مورد استفاده قرار گرفته است .
یافته ها:
بر اساس نتایج نمونه مورد مطالعه مورد مطالعه کمتر از 30 سال ، 5/19 در صد 35-31 سال ، 43- در صد 40-36  و 26 درصد بالاتر از 40 سال سن داشته اند ، همچنین 85 درصد نمونه را مردان و 13 درصد را زنان تشکیل داده بودند . سابقه کاری 10 درصد کمتر از 5 سال ، 20 درصد 10-5 سال ، ا7 درصد بین 15- 11 سال و 46 درصد بین 20- 16 سال سابقه بود .


...
در عامل رضایت از وضعیت ارتقا 17/1 درصد نمونه مورد  مطالعه دارای رضایت در حد کم بوده اند و 20/1 درصد رضایتمندی زیادی بوده اند، از حقوق و مزایا 13/4درصد دارای رضایت  زیاد، 72/2درصد دارای رضایتمندی متوسط و 12/8درصد دارای رضایت کم بوده اند .

یافته ها براساس فرضیات:
(یافته براساس فرضیه اول):
در تحقیق حاضر نیز همبستگی بین استرس و رضایت از کار و رضایت از مسئول معنی دار بوده است .
(یافته براساس فرضیه دوم):
بین استرس و فشارروانی با سطح رضایت از کار و رضایت از مسئول و همچنین رضایت از حقوق و مزایا ارتباط معنی دار بدست آمده است و این ارتباط در سطح 95 درصد اطمینان معنی دار می باشد.
بحث  و نتیجه گیری:
به طور کلی به نظر می رسد که مسئولیت ناشی از حفاظت خود می تواند حساسیت زیادی برای افراد داشته باشد و این حساسیت به دلیل احتمال وقوع حوادثی از قبیل درگیری و خشونت های فردی و جمعی در هر لحظه افراد را در معرض تنیدگی و استرس قرار می دهد. در این تحقیق در بین عوامل مربوط به رضایت کمترین میزان رضایتمندی مربوط به رضایت از ارتقاء بوده است که 1/17 درصد رضایت کمی از وضعیت ارتقاء داشته اند .
در تحقیق حاضر همبستگی بین استرس و رضایت از کار و رضایت از مسئول معنی دار بوده است . یعنی بین استرس و فشارروانی با سطح رضایت از کار و رضایت از مسئول و همچنین رضایت از حقوق و مزایا ارتباط معنی دار بدست آمده است و این ارتباط در سطح 95 درصد اطمینان معنی دار می باشد . به این ترتیب ملاحظه می شود که بخشی ار علت فقدان و یا کاهش سطح رضایتمندی شغلی در کار در گروه مورد مطالعه به نوع مربوط به وجود استرس ها و فشارهای روانی است .
پیشنهادها:
پیشنهاد اول: درزمینه ی نارضایتی از حقوق ومزایا پیشنهاد می گردد برای جلوگیری از استرس های ناشی از این مورد حقوق انها با توجه به نوع شغل و سختی کار و ماموریت هایی که انجام می دهند بازنگری شود.
پیشنهاد دوم: در مورد استرسهای ناشی از محیط فیزیکی پیشنهاد می گردد که برای دچار نشدن پرسنل دانشگاه به ناراحتی های روحی و روانی برای انها برنامه های متنوع اموزشی ،فرهنگی ،ورزشی وتفریحی در طول سال در نظر گرفته شود .

منابع :
1- استوار ، جین ، بنجامین . تندیدگی یل استرس بیماری قرن جدید ترجمه پریرخ دادستان . انتشارات رشد، 1377 ص 70-60 و 128
2- عطار ، ح، بررسی رابطه استرس شغلی با خشنودی شغلی و سلامت روان کارکنان یک مجتمع صنعتی پایان نامه کارشناسی ارشد انشتیتو روانپزشکی تهران 1374                                 
3-حیدری گرجی داود، بررسی اثرات فشارهای عصبی و روانی ناشی از محیط کار بر عملکرد نیروی انسانی سازمان امور اداری و استخدامی کشور ، انتشارات دانشکاه تهران 1372
4- ابطحی ، ح الوانی ، م پژوهشی پیرامون فشارهای عصبی مدیران بخش صنعت کشور ، نشریه مطالعات مدیریت 1376
5- آزاد مرزآبادی ، ا، بررسی استرس های شغلی گروهی از کارکنان سپاه مجله طب نظامی 1386
6- رفیعی ، م .بررسی عوامل موجد فشارهای عصبی و نقش فشارهای عصبی در کارایی مدیران کارخانه ماشین سازی اراک ، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس 1373.
7- آزاد مرز آبادی .ا. بررسی استرسهای شغلی کارکنان یک واحد نظامی مله طب نظامی 1383.
8- ملکوتی ، ک، بخشانی ، زهروری، بررسی ارتیاط بین استرس ها شغلی و اختلالات افسردگی و اضطراب در کارکنان بیمارستان های دانشگاه علوم پزشکی زاهدان فلصنامه اندیشه و رفتار 1373
9-Doyle,E,Christines. Work and organizationl psvchology, An,Introduction with attitude .2003,P.111-158psychology press,taylor and francis group , p106-111
10-griffin, Moorhead ,Griffin,W organization, sixth Editition Arizona state university managing hokghton Mifflin company boston new york 2001 p220-246
11-french J.R.P Jr and caplan R.D Organizational stress and individudual strain, in A.J marrow ,ed the failurure of success, AMACOM , New york AMACOM, 1972 30-66
12-Marc alan schuckit drug and alcohol abuse A CLINICAL GUIDE TO DIAGNOSIS and treatment sprnger publications isbn 09387257322,published 2006.
13- fishbein DH,Hyde C,hubal R, Hubbard S,Williams J,IalongoN.Mediators of the stress-substance-use relationship in urban male adolescents.prev sci.Jun 2006,7(2),113
14-sarah ringold  MD Writer   cassio lynm  AM,Illustrator,Richard M Glass,MD,Editor SUBSTANCE ABUSE JAMA 2006,295,2100-2110
15- Krejejcie RV and morganDW,determining sample size for research activities. Educational and psychological measurement 1970,30,607-610
16-ospow,S.Hoccupational stress inventory manual(professionlal version) Odessa,FL Psycholgical assessment resources 1998
17-bugard,P,EJ Caille ,L Crocq ,bely ,MHenry ,l petrercu,and A Reinbrg.stress fatigue and depression in everyday life.1974 CIS76-281,Vol.1and2. paris,editions doin.
18-Reinhart ,R.F.Accident proneness in aviation,texas med 1966,62,75-79
19-CASSIDY,tonny ,cognition health and stress ,routledge,1999 p.145-170
20- J.E Rhodes,Bj smith combat stress department of the navy headquartes unitedsttes marine corp Washington dc20380-1775,2000p4-16
21- doyle, Echristtines work and organization psych ology an . introduction with attiude 2003,Piii-158 psychology press taylor.francis Group106-111
22- paule E S Pector 2000industeril and oraizational psychology department
23- Jennifer mclean, stress and job sathshsfactionamong distance educators pennsylvaniacollege of technology 2008